ÇELİK HALAT TANIMI

Tellerin çeşitli kompozisyonlara göre örülmesiyle meydana gelmiş en az 4 adet damarın bir öz etrafına (p.p.c., sızal veya çelik) helezonik olarak sarılmasıyla imal edilen bir üründür

HALAT SEÇİMİ

Doğru halatı seçmek düşünüldüğünden daha karmaşık bir iştir. Halatın ömrü açısından kullanılacak alan için, doğru halatı seçmek çok önemlidir. Halatın seçimine bağlı olarak halatın ömrü ikiye katlanabilir. Halatın en uygun türünü seçebilmek için, öncelikle halatın özellikleri ile birlikte, çalışma ortamıyla paralel olarak diğer donanım özellikleri de dikkate alınmalıdır. Bu özellikler kopma yükü (güvenli çalışma yükü), esneklik, aşındırıcılık, aşınmayı önleme, germe, dönüş, biçim, korozyon ve çalışma ısısıdır.

Esneklik               :  Lif özlü, demet ve tel sayısı fazla olan halatlar.

Kopma Yükü       : Çelik özlü, tellerin gerilim kuvveti yüksek olan, düz sarım ve düzleştirilmiş dış yüzeye sahip olan halatlar.

Germe (Uzama) : Tel sayısı az , çelik özlü halatlar.

Aşınma                : Tel sayısı az, paralel sarım (düz), düz yüzeyli halatlar (power,compact-swaged)

Şekil                     : Tel ve demet sayısı az, düz sarım, çelik öz, düz yüzeyli halatlar.

Dönme                : Dönmenin istenmediği yerlerde (kule vinçleri gibi vb.), demet sayısı ve sarımı az, düz sarım ve çak katlı halatlar.

Anti Korozyon   : Tel sayısı az , lif özlü , galvaniz kaplı , yağı özel halatlar.

Isı                         : Çelik öz, özel yağlı halatlar.

ÇELİK HALAT SİPARİŞİ VERİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Gereksiz zaman kaybının ve yanlış anlaşılmaların önlenmesi amacı ile sipariş bilgilerinin mümkün olduğunca tam ve doğru olarak verilmesinde yarar vardır.

Bu amaçla sipariş verirken aşağıdaki bilgilerin eksizsiz verilmesi gerekmektedir.

ÇELİK HALAT BAKIMI

Özellikle vinçlerde sürekli olarak kullanılan çelik halatlar, sürekli kontrol ve daha uzun kullanım ömrü sağlamak amacıyla bakım gerektirir. Bu uygulamalar genelde ISO 4309 standardının son versiyonu olan dördüncü versiyonuna göre yapılmalıdır (vinç imalatçısı veya çelik halat imalatçısının herhangi bir kullanım kılavuzu olmadığı takdirde).

Bu bölümde kullanıcılara bu konularla ilgili ISO 4309’a göre bilinmesi gereken önemli noktalar anlatılmıştır.

ÇELİK HALAT BAKIMINDA YAĞLAMA

Çelik halatlar kullanım ömrü boyunca imalat esnasında yapılan yağlanmanın haricinde yeniden yağlanması gereken durumlara maruz kalabilir. Özellikle sık kullanılan vinç halatlarında tambura sarılan ve/veya makaralardan geçen bölümler kurumaya ve paslanmaya daha yatkındırlar. Bu sebeple özellikle bu bölümlerin yağlanması halatın kullanım ömrünü önemli derece de arttırır.

ÇELİK HALAT BAKIMINDA YAĞLAMA

Çelik halatlar kullanım ömrü boyunca imalat esnasında yapılan yağlanmanın haricinde yeniden yağlanması gereken durumlara maruz kalabilir. Özellikle sık kullanılan vinç halatlarında tambura sarılan ve/veya makaralardan geçen bölümler kurumaya ve paslanmaya daha yatkındırlar. Bu sebeple özellikle bu bölümlerin yağlanması halatın kullanım ömrünü önemli derece de arttırır.

ÇELİK HALAT KONTROLÜ

Günlük Kontrol

Çelik halatlar kullanılacağı her gün görsel olarak mutlaka kontrol edilmelidir. Herhangi bir aşınma veya mekanik hasar görüldüğü takdirde mutlaka yetkili birine bildirilmeli ve gerekli önlem alınmalıdır.

Periyodik Kontrol

Periyodik kontroller, ilgili kurumlar tarafından yetkilendirilmiş kişiler tarafından yapılmalıdır. Periyodik kontrollerin amacı çelik halatların aşınma miktarlarını tespit edip buna göre ıskartaya alınıp alınmayacağının belirlenmesidir. Aşağıda aşınmanın hangi metodlara göre kontrol edilmesiyle ilgili bilgiler tabloda sunulmuştur.

KONTROL KAPSAMI

Genel olarak her halatın tüm uzunluğu boyunca kontrol edilmesi tavsiye edilir. Ancak ISO 4309’a göre özellikle dikkat edilmesi gereken bölgeler ;

1. Tamburda sarılan kısım, özellikle çok katmanlı tamburlarda üst üste gelen bölgeler,
2. Halat sonlandırması ve sonlandırmaya yakın kısım,
3. Bir veya daha fazla makaradan geçen tüm kısımlar,
4. Yük göstergesi varsa yük göstergesinin olduğu makaradan geçen kısım ,
5. Kanca bloğundan geçen kısım,
6. Sürekli aynı kaldırma işlemini yapan vinçlerde vinç yüklü haldeyken makara veya makaraların üzerinde kalan kısımlar,
7. Denge makarasından geçen bölgeler,
8. Herhangi bir sarma cihazında hareket eden kısım,
9. Dış faktörler dolayı aşınmaya maruz kalan bölgeler,
10. Isıya maruz kalan bölgeler.

ÖZEL ÇELİK HALATLAR

Genel amaç için kullanılan halatlarda, yüksek mukavemetli halatlar oldukça yararlı etkiler gösterir. Bazı uygulamalarda, kullanım ömrünü belirgin şekilde arttırır; bazı uygulamalarda ise sistem bileşenlerinin ölçüsünü küçültmek , kopma yükünü önemli ölçüde yükseltir.

SÜRTÜNMEDEN DOLAYI AŞINMAYA DİRENÇ

Kompakt halatlarda halatların tamburlara temas eden yüzey alanı artar. Kompakt olmayan halatlarda tamburlara temas nokta sal olurken kompakt halatlarda daha geniş bir temas alanı olur. Temas alanı arttığı için sürtünmeden doğan aşınma kompakt halatlarda daha uzun sürede olur ve bu da hem halatın hem de sistem bileşenlerinin kullanım ömrünü arttırır.

SWAGET HALATLARI AVANTAJLARI

Swaged halatlar çok ağır şartlarda ki uygulamalar için tercih edilmelidir. Başlıca avantajları aşağıda ki gibi sıralanabilir :

• Yüzeyinden uygulanan basınca çok yüksek direnç
• Gerilme anında daha düşük çap kaybı
• Çok katmanlı sarılan uygulamalarda halatların üst üste bindiği noktalardaki ezmeye karşı yüksek direnç
• Çok katmanlı uygulamalarda daha uygun sarım düzeni sağlaması
• Çok yüksek minimum kopya yükü

DÖNMEYE KARŞI DAYANIKLI HALATLARIN AVANTAJLARI

Her çelik halatta, tellerin ve damarların dönerek birbirine sarılmasından dolayı halata yük uygulandığında tellerde ve damarlarda bir dönme isteği oluşturur. Dönmeye karşı dayanıklı olmayan halatlarda, bu kuvvet tek yönlüdür çünkü damarlar aynı yönlü sarılır. Bu sebeple bu oluşturulan kuvveti elimine etmek amacıyla halat kendi etrafında dönecektir. Çok donanımlı veya çok büyük yüksekliklerde bu kuvvet alttaki kanca bloğunun dönmesine sebep olacaktır.

Dönmeye karşı dayanıklı halatlardaki çalışma mantığı, bu bahsedilen dönme isteğini özdeki ve dış damarların birbirine zıt yönlü sarılmasını sağlayarak bu dönme isteğinden kurtulmasını sağlamaktadır.

Bir halatın dönmeye karşı dayanıklı olarak sınıflandırılabilmesi için halatın minimum kopma yükünün %20'si kadar yük, halat çapının 1000 katı yükseklikte 360° 'den fazla dönmemesi gerekir.